Η ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ RUDOLF STEINER

Η ΑΝΘΡΩΠΟΣΟΦΙΑ

ΤΟΥ RUDOLF STEINER

π. ΑΝΤΩΝΙΟΥ ΑΛΕΒΙΖΟΠΟΥΛΟΥ

 

    Ιδρυτής της κίνησης είναι ο Dr. Rudolf Steiner (1861-1925). Γεννήθηκε στην τότε Ουγγρική Kraljevec της Κροατίας. Στη νεανική του ηλικία είχε εμπειρίες από τον κόσμο του αποκρυφισμού. Σπούδασε φιλοσοφία, ασχολήθηκε με τη μελέτη του Γκαίτε και εργάσθηκε σαν οικιακός δάσκαλος. Στη Weimar εργάστηκε για την έκ­δοση των έργων του Γκαίτε που σχετίζονται με τις φυσι­κές επιστήμες. Το 1894 εξεδόθη το έργο του «Η φιλοσο­φία της ελευθερίας — Βασικές αρχές μιας μοντέρνας κο­σμοθεωρίας» (Die Philosophic der Freiheit Grundziige einer modernen Weltanschaung, 1894, 1949). Εκεί υπογράμμιζε πως «η φύση είναι στην πραγματικότητα πνευ­ματική» και ότι ο άνθρωπος που βρίσκει την ώθηση για τη δράση του στον αισθησιασμό ελευθέρας σκέψεως, σαν ηθική έμπνευση, είναι αληθινά ελεύθερος (R. Steiner, Mein Lebensgang, 1924, 1948, σελ. 146 εξ.).

Το 1897 μετακόμισε στο Βερολίνο. Εκεί ασχολήθηκε με το διαλογισμό και την αποκρυφιστική κατανόηση του ευαγγελίου. Ήλθε σε επαφή με θεοσοφικούς κύκλους της Βαρώνης Brockdorff, όπου γνώρισε τη δεύτερη γυ­ναίκα του Marie von Sivers, η οποία ανέλαβε τη διεύθυν­ση του «Γερμανικού τμήματος της Θεοσοφικής Εται­ρείας (Adyar)»· ο R. Steiner έγινε Γενικός Γραμματέας.

Στα θεοσοφικά Συνέδρια γνώρισε την Anni Besant και τον Leadbeater. Ήλθε σε επαφή με τους Ροδόσταυρους και με άλλους αποκρυφιστικούς κύκλους. Το 1902 προσχώρησε στον εσωτεριστικό κύκλο της Εταιρείας.

Όμως το 1902 τον εγκατέλειψε, γιατί στο μεταξύ είχε δη­μιουργήσει δικό του. Προσπάθησε να παραμερίσει τα ινδουιστικά χαρακτηριστικά και να αναζητήσει σύνδεση με τη γερμανική επιστήμη. Από το 1907 είχε σχεδόν ανεξαρτητοποιηθεί από τη διδαχή του Adyar. Η άποψη της επανόδου του Χριστού στο πρόσωπο του Κρισναμούρτι έγινε αφορμή να αποχωρήσει από την κίνηση, που συντελέσθηκε το 1913 και μετασχηματίσθηκε σε Ανθρωποσοφική Εταιρεία.

Το 1916 εγκαινιάσθηκε το Κέντρο της Ανθρωποσοφίας στο Dornach της Ελβετίας πλησίον της Βασιλείας. Το 1919 ιδρύθηκε στη Στουτγάρδη το «Ελεύθερο Σχο­λείο Waldorf». Ακολούθησαν και άλλες δραστηριότη­τες· «Ινστιτούτο θεραπευτικής Κλινικής», βιολογική δυ­ναμική καλλιέργεια, θεραπευτική παιδαγωγική. Το 1922 ιδρύθηκε η νέα Εκκλησία της Ανθρωποσοφίας με το ό­νομα «Κοινωνία Χριστιανών» (Christengemeinschaft), υπό τη διεύθυνση του F. Rittelmayer. Η οργάνωση αυτή δεν ταυτίζεται με τη «Γενική Ανθρωποσοφική Εται­ρεία», που ιδρύθηκε στο Dornach το 1923/24 ή με την «Ανωτάτη Σχολή Πνευματικών Επιστημών», που εδρεύει επίσης στο Dornach.

ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ (Christengemeinschaft) Μία προσπάθεια συζεύξεως του Χριστιανισμού με αποκρυφιστικές δοξασίας Πρωτ. Βασιλείου Α. Γεωργοπούλου, Λέκτορος Θεολογικής Σχολής Α.Π.Θ   Η Κοινωνία Χριστιανών (Christengemeinschaft) είναι οργάνωση, που προέκυψε από την προσπάθεια σύζευξης των αποκρυφιστικών και συγκρητιστικών αντιλήψεων της Ανθρωποσοφίας με τον Χριστιανισμό1. Η εν λόγω οργάνωση δημιουργήθηκε το 1922 από τον Γερμανό ευαγγελικό πάστορα Friedrich Rittelmeyer (1872-1938), ο οποίος επηρεάστηκε στο έπακρον από τον ιδρυτή της Ανθρωποσοφίας R. Steiner και υιοθέτησε τις ανθρωποσοφικές του διδασκαλίες2. Η σχέση του Fr. Rittelmeyer με τον R. Steiner άρχισε από το 1910 και συστηματοποιήθηκε αργότερα. Η προσπάθεια σύνδεσης Ανθρωποσοφίας και Χριστιανισμού, έτσι όπως δομήθηκε στην περίπτωση της Κοινωνίας Χριστιανών (Christengemeinschaft), θεωρήθηκε αρχικά ως μια μορφή ανανεωτικής θρησκευτικής κίνησης. Πρόκειται βεβαίως για ισχυρισμό, που δεν έχει καμία σχέση με την πραγματικότητα, αρκεί να υπενθυμίσουμε μόνο ότι αυτή η συγκρητιστική σύνθεση ανομοιογενών στοιχείων είχε οδηγήσει παλαιότερα τον A. Mager να χαρακτηρίσει τις θρησκευτικές δοξασίες της Ανθρωποσοφίας ως ˝τραγελαφικό συγκρητισμό˝3.  Η εν λόγω κίνηση έχει τη δική της Ομολογία πίστεως, που αποτελείται από 12 άρθρα, συντάκτης των οποίων υπήρξε ο R. Steiner4. Έχει, επίσης, τη δική της ιεραρχική ˝ιερατική˝ δομή και βαθμούς και αυτοπροσδιορίζεται ως λατρευτική κοινότητα και όχι απλώς μια ακόμη διαφορετική Ομολογία. Στα πλαίσια αυτά η κίνηση έχει δική της ˝λειτουργία˝ και ομιλεί για επτά μυστήρια, αριθμός, που στην περίπτωσή της σχετίζεται με κατάλοιπο ή εξωτερικό δάνειο από τον Ρωμαιοκαθολικισμό, στον οποίο ανήκε αρχικώς ο R. Steiner. Η Κοινωνία Χριστιανών (Christengemeinschaft) υποστηρίζει ότι μπορούν μέλη άλλων Χριστιανικών Ομολογιών να μετέχουν ελεύθερα στις δικές της λατρευτικές εκδηλώσεις και να λαμβάνουν τα ˝μυστήριά της˝. Το κέντρο της οργάνωσης, τα γραφεία της, όπως και το ˝ιερατικό˝ της σεμινάριο5, βρίσκονται στη Στουτγκάρδη της Γερμανίας. Από την κίνηση εκδίδεται και μηνιαίο περιοδικό με την ίδια ονομασία. Σήμερα η κίνηση έχει επεκταθεί, εκτός από τη Γερμανία, και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Παρά την επωνυμία της Κοινωνία Χριστιανών (Christengemeinschaft) η εν λόγω οργάνωση ουδεμία σχέση έχει με τον Χριστιανισμό, γι’ αυτό και δεν αναγνωρίζεται από κανέναν, ούτε και από αυτές τις προτεσταντικές Ομολογίες6. Δεν είναι στοιχειωδώς χριστιανική ούτε η περί του Χριστού διδασκαλία της, αλλά ούτε και αυτή η θεώρηση των μυστηρίων, όταν λ.χ. η διδασκαλία της περί βαπτίσματος συνδέεται με την ινδουιστική αντίληψη για το κάρμα και την πλάνη της μετενσαρκώσεως. Αντιθέτως, όπως υποστηρίζει και ο ίδιος ο χώρος, η κίνηση θεμελιώνεται πάνω στις άκρως αντιχριστιανικές δοξασίες της Ανθρωποσοφίας7. Σημειώσεις 1. Βλ. K. Algermissen, Christengemeinschaft, LTHK1, 2(1931), στ. 904. Επισημαίνει με σαφήνεια ο R. Hauth ότι: “Die Frage, od es sich bei der “Christengemeinschaft“ um eine anthroposophische Sekte handelt, kann also nur mit einem klaren Ja beantworter werden“. R. Hauth, Kleiner Sekten - Katechismus,  2004, σ. 27. 2. Αναλυτικά η σχέση του Fr. Rittelmeyer με τον R. Steiner  καταγράφεται στο έργο του Fr. Rittelmeyer, Meine Lebesbegegnung mit Rudolf Steiner, Stuttgart 1928. 3. Βλ. A. Mager, Anthroposophie, L. Th. K1,1 (1930) στ. 482. 4. Το κείμενο βλ. K. Hutten, Seher - Grübler - Enthusiasten, 196610, σσ. 399-400. 5. Το σεμινάριο έχει την ονομασία “Freie Hochschule der Christengemeinschaft e.V. 6. Επισημαίνει χαρακτηριστικά ο H.D.Reimer, “Doch steht die  Christengemeinschaft nach wie vor außerhalb der Gemeinschaft der christlichen Kirchen“ Βλ. H.D.Reimer, Christengemeinschaft, στο Wörterbuch des Christentums, σ. 204 7. Ομολογείται σαφώς και από εκπρόσωπο της ίδιας της κίνησης ότι: “Die Christen-gemeinschaft findet das wissenschaftliche Fundament ihrer Theologie in der Anthroposophie“ Βλ. L. Hill, Die Christengemeinschaft. Eine Einführung,  1982, σ. 36. “Ορθόδοξος Τύπος”, (1967), 15 Μαρτίου 2013

Διάδοχος του Steiner είναι ο Albert Steffen. Οι βασι­κές δραστηριότητες της ανθρωποσοφίας κινούνται στο χώρο της ιατρικής, της παιδαγωγικής, στον κοινωνικό, αγροτικό και καλλιτεχνικό τομέα (HansJurge Ruppere, Anthroposophie und ihre Praxis heute, Material dienst der EZW 1112/1982).

β) Διδασκαλία

Βασική θέση στην κίνηση αυτή έχει η προσωπικότη­τα του ίδιου του R. Steiner. Οι μαθητές του τον χαρακτήρισαν ως επισκέπτη από άλλο κόσμο, ο οποίος περιπλανήθηκε μεταξύ των ανθρώπων που τόσο λίγο τον αγάπησαν (Horst Ε. Miers, Lexikon des Geheimwissens, Augsburg 1987⁷, σ. 386).

Κατά τη διδαχή της κινήσεως δεν υπάρχει προσωπι­κός Θεός, δημιουργός των πάντων δεν υπάρχει «απέναν­τι» μεταξύ δημιουργού και δημιουργίας, αλλά ένα απρό­σωπο πνεύμα, το υλικό στοιχείο που προήλθε από αυτό, επιστρέφει και πάλι εξελικτικά στο πνεύμα. Όλα τα υλικά πράγματα αποτελούν «σύμπυξη» του πνεύματος (R. Steiner, Geheimwissenschaft im Umriss 1910, σελ. 17). Η εξέλιξη του πνεύματος, του κόσμου και του ανθρώπου πραγματοποιείται μέσα από πολλές «ενσαρκώσεις» της γης και ακολουθεί κυκλικό σχήμα: από το πνευματικό βαδίζει μέσα από το υλικό και επιστρέφει πίσω στο πνεύμα. Συνολικά λαμβάνουν χώρα 7 «πλανητικές ενσαρκώσεις» ή «Κοσμικές ηλικίες», με τελική φάση την εποχή του Ήφαιστου (H.J. Ruppert, σ. 45). Αυτό πραγμα­τώνεται με «ανώτερη γνώση» που επεξεργάζεται ο ίδιος ο άνθρωπος.

Η «ένωση» μεταξύ των αντιλήψεων από τις αισθή­σεις και των «εννοιών», συντελείται στη σκέψη. Η σκέ­ψη είναι αρχή αυτόνομη, που περιλαμβάνει ολόκληρη την πραγματικότητα. Έτσι όταν κυριαρχεί μία ιδέα που ξεκίνησε από τις αντιλήψεις των αισθήσεων, συνδέεται με την «πνευματική πηγή του παγκόσμιου είναι» (R. Stei­ner, Mein Lebensgang, 1924, 1948, σελ. 145). Χωρίς αυτή τη σύνδεση η όλη πραγματικότητα μένει κρυφή, γιατί τίποτα δεν υπάρχει αποκομμένο από το όλο, από το «παγ­κόσμιο είναι».

Μέσω της «ενοράσεως» ο άνθρωπος γίνεται ρυθμι­στής της ζωής του. Ο Steiner λέει χαρακτηριστικά: «δεν ενεργώ σ’ αυτό το επίπεδο της ηθικής, επειδή αναγνωρίζω κάποιον Κύριο πάνω από εμέ... δεν αναγνωρίζω καμία εξωτερική αρχή της ενεργείας μου μέσα στον εαυτό μου βρήκα την αιτία της ενέργειας, της αγάπης της πράξεως» (R. Steiner, Die Philosophie der Freiheit  Grundzuge ei ner modernen Weltanschaung, 1894, 1949, σελ. 160).

Η κίνηση διδάσκει πως ο άνθρωπος αποτελείται από επτά μέλη ή σώματα: το φυσικό, το αιθερικό, το αστρικό, το Εγώ, τον πνευματικό εαυτό, το πνεύμα της ζωής (Buddhi) και τον πνευματικό άνθρωπο (Atma). Η εξέλιξη του άνθρώπου συντελείται, όταν αποκτήσει συνείδη­ση όλων αυτών και κυριαρχήσει συνειδητά στο αστρικό του σώμα. Τότε το μεταβάλλει σε πνευματικό εαυτό, ενώ το αιθερικό σώμα μεταβάλλεται σε Buddhi και το φυσικό σε Atma.

Βασική διδαχή της κίνησης είναι η δοξασία του κάρ­μα και της μετενσάρκωσης.

Στο διάστημα μεταξύ θανάτου και νέας γέννησης, ο άνθρωπος ζει σε πνευματικούς κόσμους. Στον αιτιατό κόσμο της ανωτάτης πνευματικής χώρας (Arupa Deva chan) βρίσκονται τα «ακασικά Αρχεία», είδος Κοσμικής βιογραφίας, όπου είναι αποτυπωμένα όλα τα φυσικά συμ­βάντα και όλες οι μελλοντικές «ωθήσεις» της βούλησης, της σκέψης και των συναισθημάτων. Αυτά τα αρχεία μπόρεσε να τα διαβάσει ο R. Steiner.

Οι «καρμικοί καρποί» της τελευταίας ζωής του κάθε άνθρώπου σχηματίζουν τα πνευματικά όργανα και προσ­διορίζουν μία νέα ενσάρκωση με εναλλαγή του φύλου σε κάθε κοσμική περίοδο, που διαρκεί 2.160 χρόνια.

Η κίνηση ισχυρίζεται πως ο άνθρωπος σαν μικρόκοσμος συμπλέκεται με τον μακρόκοσμο. Έτσι και ο πλα­νήτης γη, όπως και ο άνθρωπος, υπόκειται στο νόμο της εξελίξεως, που διέρχεται επίσης επτά εποχές· σε κάθε ε­ποχή κυριαρχεί ένα «πνεύμα».

Οι ευαγγελιστές ήσαν μυημένοι σε διάφορους βαθ­μούς και τα κείμενά τους αποτελούν κανόνες μυήσεως διαφόρου βάθους· δεν αποβλέπουν στη βιογραφία του Ιησού! (R. Steiner Das Johannes  Evangeliues, 8 Vor trage gehaten in Basel vom 16 bis 25 Nov. 1907, in: Menschheitsentwicklung und Christuserkenntnis, 1967, σ. 262). «Η σταύρωση στο Γολγοθά είναι η συγκέντρωση σε ένα γεγονός ολόκληρης της μυστηριακής λατρείας της αρχαιότητας» (R.S. Steiner, Das Chunstentum als mystische Tatsache und die Mysten und des Altertums 1949², σ. 125). Ο ερευνητής του πνεύματος μπορεί να πληροφορηθεί αυτό που έλαβε χώρα στην Παλαιστίνη. Ο Χριστός αποκαλύπτεται συνεχώς στους ερευνητές του πνεύματος.

Εκτός τούτου ο οραματιστής μπορεί να βρει σήμερα στα ιερά κείμενα αλήθειες που δεν τις βλέπει ο εξωτερικός Χριστιανισμός, όπως το κάρμα και τη μετενσάρκωση. Εκτός τούτου τα «Ακασικά Αρχεία» διευρύνουν τις γνώσεις για τον Ιησού. Με βάση την πηγή αυτή ο Stei­ner έγραψε το πέμπτο ευαγγέλιο, που διηγείται την ιστο­ρία της ζωής του Ιησού της Ναζαρέτ από την ηλικία των 12 μέχρι 30 ετών. Σ’ αυτά ο Χριστός ήταν κάποτε ηλιακό ηγετικό πνεύμα μεταξύ των πνευματικών όντων του ή­λιου, τα οποία κατηύθυναν την εξέλιξη της ανθρωπότητας. Μετά την πτώση του ανθρώπου έγινε Άγγελος. Η ενσάρκωσή του στη γη προετοιμάσθηκε με τις προχριστιανικές μυστηριακές θρησκείες και κατόπιν με την Παλαιά Διαθήκη.

Ο Ιησούς δεν ήταν ένας, αλλά δύο· ο Ματθαίος μι­λάει για τον Ιησού που κατήγετο από τον Σολομώντα (Ματθ. α' 6) και ο Λουκάς γι’ αυτόν που κατήγετο από τον Νάθαν (Λουκ. γ' 31). Το Εγώ του Ζαρατούστρα, με­ταβιβάστηκε στον «Ναθανικό» Ιησού όταν επισκέφθηκε τον Ναό (Λουκ. 6' 41 εξ.) και ο Σολομονικός Ιησούς πέθανε. Στην ηλικία μεταξύ 12 και 30 ετών ο Ιησούς γνώρι­σε τον Ιουδαϊσμό, τα Μυστήρια του Μίθρα και τους Εσσαίους. Σε μια συζήτηση με τη Μαρία, ο Ιησούς, πριν από το βάπτισμα απέβαλε το Εγώ του Ζαρατούστρα και ο Ιησούς προσέλαβε τον Χριστό στο βάπτισμα. Στα  πάθη του Γολγοθά ο Χριστός έδειξε και πάλι τον εαυτό του σαν «Κοσμικός Χριστός». Με την έκχυση του αίμα­τός του στη γη ενώθηκε με την εξέλιξη της γης ο «Κοσμι­κός Χριστός» με το πνεύμα της γης. Οι μαθητές έβλεπαν μέχρι την ανάληψη την «Κοσμική ώθηση» και με την α­νάληψη έσβησε, ενώ στην Πεντηκοστή οι μαθητές έλα­βαν την «ώθηση του Χριστού».

Το 1879 έληξε η σκοτεινή περίοδος του Katiyuga και ο Μιχαήλ πήρε την εξουσία σαν πνεύμα της εποχής. Όλα πρέπει τώρα να αλλάξουν με το σημείο της θεοσοφίας. Το 1909 διακηρύχθηκε η αιθερική επάνοδος του Χριστού και στις επόμενες περιόδους της ενσαρκώσεως της γης θα εμφανισθεί ο Χριστός με το αστρικό του σώμα, ενώ στην έβδομη περίοδο θα φανερωθεί σαν «μέγα Κοσμικό εγώ». Τώρα παρήλθε η εποχή του εξωτερικού χριστιανισμού και πρέπει να αντικατασταθεί από τον εσωτερικό χρι­στιανισμό της ανθρωποσοφίας.

Δεν υπάρχει αμφιβολία πως η χριστολογία της κινήσεως είναι ασυμβίβαστη με τη χριστιανική πίστη. Ο Χριστός σαν «ανώτερο ηλιακό πνεύμα» έχει οντολογικό, παρά σωτηριολογικό χαρακτήρα. Σαν «λύτρωση» θεω­ρείται η επιστροφή από την υλική σύμπυξη στην πνευμα­τική και όχι επιστροφή από την ανυπακοή στην κοινωνία του Θεού.

Κατά την χριστιανική πίστη αποτέλεσμα της αποστασίας είναι η αμαρτία και η ενοχή, που δεν εξαλείφεται με ανθρώπινη προσπάθεια άλλά με την άφεση. Η ανθρωποσοφίας αντικαθιστά τους όρους αμαρτία και χάρις με Κάρ­μα και μετενσάρκωση. Ο θάνατος ως «αμοιβή» της αμαρτίας (Ρωμ. στ' 23) είναι κάτι ακατανόητο. Ο άνθρωπος πρέπει με νέες γεννήσεις να εξαλείψει παλαιότερο κάρμα και με αμέτρητες μετενσαρκώσεις να εξελιχθεί (Η. Reller  Manfred Kiessig, Handbuch Religiose Gemeinschaften, Gutersloh 1985³, σ. 391408).

   Η Εκκλησία του Steiner «Κοινωνία Χριστιανών», δεν έχει σχέση με την χριστιανική Εκκλησία το λει­τουργικό σύστημά της δεν είναι δυνατόν να χαρακτηρισθεί χριστιανικό. Το βάπτισμα που τελείται εκεί δεν εί­ναι χριστιανικό λογίζεται βοήθεια για τη μετενσάρκω­ση, για να μπορέσει το ον που ενσαρκώνεται να νοιώσει πιο άνετα στο νέο σώμα.

Δραστηριότητα της ανθρωποσοφίας του Steiner είναι και τα λεγόμενα σχολεία Waldorfschulen. Το πρώτο τέ­τοιο σχολείο ιδρύθηκε το 1919 με διευθυντή τον ίδιο τον Steiner. Στην Αθήνα καταβάλλεται προσπάθεια (1990) για την ίδρυση ενός τέτοιου σχολείου από την «Ένωση Ελλήνων και Ξένων Παιδαγωγών για την ίδρυση Wal dorfschule». Γι’ αυτό το σκοπό προγραμματίσθηκε ειδικό συμπόσιο σε Δημοτικό Πνευματικό Κέντρο στα Βόρεια Προάστια (INFO 1/90, έκδ. Γερμανικού Κέντρου Επα­φών και Πληροφοριών).

Είμαστε βέβαιοι ότι στην προσπάθεια αυτή συμπράτ­τουν και εκπαιδευτικού, οι οποίοι δεν γνωρίζουν τι κρύ­βεται πίσω από το παιδαγωγικό σύστημα Walddorf. Ίσως δε ελάχιστα γνωρίζουν τι είναι ανθρωποσοφία και τι δί­δασκε ο Rudolf Steiner. Έτσι η κίνηση αυτή για τη δη­μιουργία σχολείων, στην οποία τα παιδιά θα εισάγονται έμμεσα, μέσω του αναλυτικού προγράμματος στην ανθρωποσοφία, βρίσκει πρόσφορο έδαφος. Δυστυχώς στο Υπουργείο Παιδείας δεν υπάρχει ειδική υπηρεσία που να εξετάζει τέτοιου είδους ζητήματα ή να επισημαίνει τον κίνδυνο διαβρώσεως της παιδείας και να εισηγείται τα κατάλληλα μέτρα.

Από όσα αναφέραμε αποδεικνύεται ότι το όλο σύ­στημα κινείται στον χώρο του αποκρυφισμού και είναι ασυμβίβαστο με την χριστιανική πίστη. Βασικά εγχειρίδια παραδοσιακών προτεσταντικών Εκκλησιών που αναφέρονται στις αιρέσεις και στις εξωχριστιανικές κοσμο­θεωρίες συμμερίζονται αυτή την θέση και χαρακτηρίζουν την κίνηση ασυμβίβαστη με την ιδιότητα ενός χριστιανού (βλ. λόγου χάρη Handbuch Religiose Gemeinscha ften, έκδ. Horst Reller και Manfred Kiessig, για λογαρια­σμό της Λουθηρανικής Εκκλησίας της Γερμανίας. Το εγχειρίδιο αυτό συντάσσεται από ειδική Ομάδα Εργα­σίας με εξουσιοδότηση της Λουθηρανικής Εκκλησια­στικής Διοίκησης, σελίδες 795, τρίτη έκδοση, Giitersloh 1985).

Από την ανθρωποσοφία μεταβιβάστηκαν πολλά στοιχεία σε άλλες ομάδες. Ένας μαθητής του Steiner ί­δρυσε την «Εταιρεία των Ροδοσταύρων» από την οποία προήλθε το Anticus Mysticus Ordo Rosicruce. Επίσης, πολλά ηγετικά στελέχη του τρίτου Ράϊχ είχαν δεχθεί ι­σχυρή επίδραση της θεοσοφίας και της ανθρωποσοφίας.

 

 

Από το βιβλίο:

Ο ΑΠΟΚΡΥΦΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΦΩΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ, ΑΠΟΚΡΥΦΙΣΤΙΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣ ΤΕΥΧΗ 4-10,ΑΘΗΝΑ 1996

ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΣΗ ΑΝΤΙΑΙΡΕΤΙΚΟΝ ΕΓΚΟΛΠΙΟΝ www.egolpion.com

Αντιαιρετικόν Εγκόλπιον       www.egolpion.com

18  ΙΟΥΛΙΟΥ   2013

Read more: http://www.egolpion.com/rudolf_steiner.el.aspx#ixzz2lOkPOCbM